Kurd.eu

hejmar 37
payîz 2005
rojnameyaURMANC
taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurm Î
Civîna 37an ya Kurmancî rojên di navbera 10 - 17/12-2005an de li Parîsê kom bû. BeÒdarên Mistefa Aydofian (Mêrdîn), Lutfî Baksî (Xerzan), Newzad Hirorî (Dihok), Hemîd Kiliçaslan civînê li ser peyvên kêmnas, termên fûtbolê, termên komputerê, peyvên di stranan de, tiÒtên (Mêrdîn), Emîn Narozî (Batman), Kendal Nezan (Diyarbekir), Selam Nûman (QamiÒlo), xanî û mal û navmalê, devoka Berrîyê û paÒgir û pêÒgirên kurdî xebitîn. Cemal Onursal (Cizîr), Zinar Soran (Dêrik), Têmûrê Xelîl (Rewan), ReÒo Zîlan (Agirî).
Ev hevalên han di civînê de beÒdar bûn: Salih Akin (Xerzan), Xosro Ebdullahî (Salmas), Encamên ji xebata vê civînê di vê hejmara Kurmancî de tên belav kirin.
Peyvên kêmnas
Amadekar : Kendal NEZAN
fransizî
ingilîzî
Òubat ayÈnda üç gün boyunca kutlanan fête chrétienne célébrée en février pendant christian holiday in February celebrated 1) prise dans un jeu une fois que l’on a mecliste asÈl ÒarkÈcÈlarÈ teÒvik için soirée pour inviter un chanteur à chanter feÒkirîn (bifeÒkire) (v.i.), fiÒkilîn, biÒkivîn to be undone, to be dissolved, to break up feÒkirandin (bifeÒkirîne), biÒkivandin s’enrouler, se lever, être enroulé, être collecté to be rolled up, to get up, to be collected gulmanîn (adj.), pirxur, xure, kulp, gulpiÒî, pisbofiaz, doyumsuz (bot.) maladie de certaines plantes (tabac, küçük taÒlarÈn bir delifie atÈldÈfiÈ 1) pin ; 2) jeu de filles qui consiste à faire entrer des cailloux ou “morîk“ dans un trou stones into a hole se substituer à qqn, remplacer qqn, agir înk (m), înt, rik, i’nt; ketin înkê, obstination, entêtement; s’obstiner, avoir 1) üzülmek; 2) merak etmek; 3) özlemek, 1) être attristé ; 2) se faire du souci, s’inquiéter (v.pr.); 3) désirer ardemment ; afiustos aylarÈnda olgunlaÒan küçük variété de raisin très sucré utilisée dans la fabrication du raki, aux petits grains, gözleri mavi ile yeÒil arasÈ bir renkte olan (ornith.) perdrix des neiges, lagopède, kewÒ û kelaÒ, qirÒ û qal, pûÒ û pal (pers rare) 1) flanc, versant d’une montagne ; 1) slope of a mountain; 2) turban, religious, 2) turban ; 3) (pers culte) religion, croyance belief (see kîÒ) kêzim (n); feqîrî jê re ne bû kêzim 1) écharde ; 2) obstacle ; la pauvreté n’a pas 1) splinter; 2) obstacle; destination has caste yézidie dont les membres surveillent Adi’nin kabrini gözetler ve ayinlerde les gardiens de la tombe du Cheikh Adi et ceremonies. They can marry with believers.
peuvent se marier avec des fidèles (murîd). They prepare bodies for burial Ils sont chargés de la toilette des morts kafatasÈ tepesinden saçlarÈn birleÒtifii nokta le creux du sommet du crâne où interdire, imposer le silence, (voir kipandin) to forbid, to impose silence 1) felç (bkz. kût); 2) öcü alÈnmamÈÒ cinayet 1) paralysie (v. kût) ; 2) meurtre non vengé 1) paralysis; 2) unavenged murder yüksek kaliteli keçi yünü; eldiven, çorap laine de chèvre de haute qualité épaisse ve geleneksel Kürt giysilerinin (Òal, Òapik) utilisée pour la fabrication de gants, de une variété d’eczéma sur le visage sans plonger le museau dans l’eau pour boire, (flaque) (v. aussi qorî, qorîtk, qurisî an que ton corps soit dévoré par la vermine calamité, infortune; il a été atteint par 1) incelik, ince uzun boy, 2) geleneksel 1) sveltesse ; 2) cordon de la manche des 1) slenderness; 2) a cord attached to the Kürt kadÈn giysilerinin uzun kol uçlarÈ biri dofiu’da biri batÈ’da olup Leyla ve le nom d’une constellation formée de deux Mecnun’un ayrÈlÈklarÈnÈ temsil eden étoiles dont l’une est à l’Est l’autre à l’Ouest the thwarted love of Leyla and 1) torrent boueux ; 2) brindilles emportées qui a des jambes tordues vers l’intérieur Mal û navmal
Amadekar: Selam NÛMAN
fransizî
îngilîzî
dîwarê hewÒê, sûra hewÒê, benda hewÒê 1) yüklük ve yüklük altı erzak yeri; 1) food store; 2) cellar (in some regions) Devokê Berriya Mêrdînê - IV
Amadekar : Hemîd KILIÇASLAN
fransizî
îngilîzî
firk ket piÒta min û piÒta min firikî fiskirandin: fizikandin, fiskîlandin, viz kirin sÈvÈÒmak, yan çizmek tüymek filer à l’anglaise, déguerpir discrètement to take French leave, to leave firtî firtî xelasbûn, filtî filtî xelasbûn kÈl payÈ kurtulmak, zor bela kurtulmak échapper de justesse 1) osurgan, yelli; 2) kirli iÒler seviren; çok hÈzlÈ ve büyük adÈmlarla yürümek Termên komputerê
Amadekar : Newzad HIRORÎ
fransizî
îngilîzî
Peyvên di stranan de
Amedekar : Emîn NAROZÎ
fransizî
îngilîzî
1) s’orienter, prendre la direction de ; saygÈyla, selam için efiilmek, selamlamak, salut, révérence, saluer, se pencher respectueusement pour saluer, faire une révérence stil: stêl, tewle; tewlexane, tewle, stewl bıçak, hançer, kılıç, mızrak gibi meyizandin : nêrîn, mêze kirin, nihêrîn, fekirin, se kirin, berê xwe dan, temaÒa kirinxatûn 1) parer ; 2) arranger, refaire, réparer de mûre bouillis, épaissis à la farine appréciée en fines plaques Amadekar : Mistafa AYDOflAN
fransizî
îngilîzî
surface de penalty, surface de réparation penalty area quatrième arbitre, arbitre remplaçant, PaÒgirên kurdî
Amadekar : ReÒo ZÎLAN
-end / -yend : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran
-gar : Ev paÒgir maneya “kesê ku dike, kesê ku karekî tîne cih” dide peyvê.
Nimûne: pîgar, amojgar, rojgar (ev paÒgira di vê peyvê de bi wext re mane
Nimûne: navend, revend, zayend, govend
-ende / -inde : Bi vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji rengdêr û qurmên lêkeran
Peyva rojgar di maneya “serdem, zeman, dewran, dewr”ê de ye. -geh : Ev paÒgir maneya “cih, dever, Òûn, war” dide.
Nimûne: Òermende, berfende, gerînende, balinde, firinde, gazinde, ayinde
Nimûne: seyrangeh, havîngeh, Òargeh, bingeh, tavgeh, çêregeh, bergeh,
-emenî : Navên koma tiÒtên ku ji bo mebestekê têne bi kar anîn nîÒan dide.
kêlangeh,
Nimûne: sotemenî, xwardemenî, teqemenî, sardemenî
wargeh, zanîngeh, çivgeh, hêwirgeh
-er / -yer : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran
-gelan : Ev paÒgir maneya “kom, piranî û pirhejmarî”yê dide peyvê.
Nimûne: xezûrgelan, xinamîgelan, mozgelan
Nimûne: koçer, raxer, bûyer, parêzer, nivîser, têkoÒer, bîner, firoÒer
-ger (I): PaÒgira ji lêkera ”gerîn / geriyan”ê ye û maneya kesê / tiÒtê ku bi karê
-eve : PaÒgireke lêkerî ye û timî bi dawîya lêkerê ve tête girê dan û maneya “dîsan,
Nimûne: Òevger, bager, banger, Òopger / rêçger, peyger, temaÒeger, dadger
Nimûne: geraneve, ketineve, çûneve, dîtineve, kirineve
-ger (II): Ev paÒgira maneya “kesê ku bi wî karî radibe” dide peyvê û navê
-ê : Ji bo forma bangkirina navdêrên bi zayenda mê ya yekhejmar e.
Nimûne: keçê!, dayê!, etê!, bûkê!, gêjê!, dînê!
Nimûne: hesinger, zêrînger / zêrger, kîmyager
-êr : Bi alîkarîya vê paÒgirê hem ji navdêr û hem jî ji qurmên lêkeran rengdêr yan
-gêr : PaÒgira ji lêkera ”gêrîn (gêran / gêrandin)”ê ye û maneya “kesê ku karê
binavkirî digêrîne, dike” dide peyvê.
Nimûne: qulêr, dilêr, panêr, werzêr
Nimûne: ÒoreÒgêr, wergêr, meygêr, govendgêr, çilingêr, pîlangêr, kargêr,
civatgêr, dolabgêr
-ezar ”bnr ” -zar : PaÒgira –zar bi maneya cih e, cihê lê çandina tiÒtekî ye. Tîpa
“e”yê ji bo pevgirêdanê ye. Bi alîkarîya wê rengdêr yan jî navdêr tên çêkirin.
-gez : PaÒgira ji lêkera ”gestin, gezîn, gez kirin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
karê gestinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: Òermezar, tengezar
Nimûne: pelgez
-ewar : Bi vê paÒgirê ji navdêrekê rengdêrek tête afirandin û maneya “wekî, mîna,
fena, Òibhê” dide peyvê.
-gihan : PaÒgira ji lêkera ”gihandin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
gihandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: bendewar, bextewar
Nimûne: nûçegihan
-ewarî / -warî : Bi alîkarîya vê paÒgirê ji navdêr yan jî ji rengdêrekê navdêreke nû
ya abstrakt tête çêkirin .
-gir : PaÒgira ji lêkera ”girtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê girtinê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: kurdewarî
Nimûne: masîgir, sawgir, alîgir, xûgir, hogir, dilgir, mîratgir, rexnegir,
-ewer : Bi vê paÒgirê ji navdêrekê rengdêrek yan jî navdêreke nû tête afirandin.
rêgir, piÒtgir, malgir
Nimûne: bîrewer, bextewer, canewer /cinawir
-gîr : PaÒgira ji lêkera ”girtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê girtinê radibe”
dide peyvê. Li ser forma xwe ya kevn maye.
-firoÒ : Ev paÒgira ji lêkera ”firotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê firotinê
radibe” dide peyvê.
Nimûne: avgîr, pêÒgîr, bergîr (bargîr, bergîl), kefgîr
Nimûne: gulfiroÒ, zembîlfiroÒ, xwefiroÒ, belafiroÒ, pirtîfiroÒ
-gîn : Ev paÒgir maneya “tijî, tijî bi . “ê dide peyvê.
Nimûne: lezgîn, xemgîn, mizgîn, xwazgîn, Òermgîn, sawgîn / sehimgîn,
-go : PaÒgira ji lêkera ”gotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê gotinê radibe”
Nimûne: deÒtî, çîyayî, gundî, bajarî, zozanî, serhedî, behdînî, diyarbekrî,
wanî, mêrdînî, kurdistanî, îraqî, afrîkayî, asyayî. deverî
Nimûne: rastgo, bilindgo, xweÒgo
-î/-yî (III): Ji rengdêrekê navdêreke abstrakt (mucered) çêdike.
-gon / -gûn / -gwîn : Maneya ”reng” e.
Nimûne: sorî, zerî, bozî, qencî, sarî, germî, çêyî, sistî. qelewî, reÒî
Nimûne: avgon / argûn, argon / argûn, algon, genimgon / Genimgûn,
-î/-yî (IV): Ji rengdêr yan jî ji navdêrekê navdêreke abstrakt çêdike.
Nimûne: camêrî, azadî, serbestî, tolazî, serxweÒî, rastî, dostî, nezanî, paqijî
-guhêz : PaÒgira ji lêkera ”guhastin (neqil kirin)”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
karê guhaztinê radibe” dide peyvê.
-î/-yî (V): Ji navê kar û pêÒeyekê navdêreke abstrakt çêdike û mijûlahîyekê nîÒan
dide.
Nimûne: xeberguhêz, warguhêz, barguhêz
Nimûne: karkerî, zîvkerî, cotkarî, gulfiroÒî, bikirrî, dengbêjî
-hêl : PaÒgira ji lêkera ”hêlan (hilanîn, hiÒtin, terikandin, terkkirin)”ê ye û maneya
“kesê / tiÒtê ku bi karê hiÒtinê radibe” dide peyvê.
-î/-yî (VI): Ji navdêrekê ku dem nîÒan dide navdêreke nû ji bo peryodeke taybetî
çêdike.
Nimûne: cîhêl, warhêl, meydanhêl, jinhêl, mêrhêl, êlhêl, gundhêl, pezhêl,
dêhêl, bavhêl, kurhêl, keçhêl
Nimûne: rojî, sêmehî, nîvsalî, hefteyî, havînî, payîzî, zivistanî.
-hilgir : PaÒgira ji lêkera ”hilgirtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê hilgirtin
-î (VII): Ji navdêran rengdêr çêdike.
Nimûne: avî, bejî, xwînî, bengî
Nimûne:barhilgir
-î (VIII): Ji rengdêran navdêrên konkret çêdike.
-hingêv : PaÒgira ji lêkera ”hingaftin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
Nimûne: Òilî, gêrmî, germî
Nimûne: Òûrhingêv, rimhingêv, tîrhingêv, derbhingêv, darhingêv
-î (IX): Ji navdêran navdêrên nû yên di maneya alav û tiÒtekî ne çêdike.
-hî /-yî : bnr > -ahî
Nimûne: baranî, destî, derî, piÒtî, gulî
-ik (I) : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
-î (X): Ji hokeran navdêr çêdike.
Nimûne: keçik, qîzik, lawik, kurik, pîrik, jinik, mêrik, pitik, bavik, kalik,
Nimûne: binî, serî, nîvî
reÒik, zerik, sorik, gewrik, rindik, xweÒik, cewrik, qirdik, berxik, karik /kehrik,
-î/-yî (XI): Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
-ik (II) : Pirtika ji bo navên tiÒt, hacet û alavan e.
Nimûne: hesinî, sifirî, polayî, zîvî
Nimûne: devik, destik, lepik, berçavik, kerik, pifik, pirik, bêrik, berik,
palik, çoçik, hestik, girik, boçik, elbik, kincik, koxik, sîrik, qirÒik, refik, pizik,
-îfk : balîfk, gulîfk
rêçik, Òimik, zendik
-îk : xurîk, qidîk, xidxidîk
-ik (III): Pirtika ji bo navên hin xwarinan e.
-în (I) : Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
Nimûne: avik / afik, tirÒik, dolmik, lorik, çolik, xilorik, kilorik, nanik, pelik
Nimûne: zêrîn, zîvîn, darîn, derewîn, rastîn
-ik (IV): Pirtika ji bo navên hin nexweÒîyan e.
-în (II) : Ji navdêran rengdêr çêdike.
Nimûne: zerik, sorik, xurik, kuxik, xeneqûtik, bûkik, efnik, kufik, kamik
Nimûne: rengîn, zengîn, belgîn, ahîn, gurgîn, bengîn, dengîn, Òermîn,
-ikî : Navdêrê abstrakt ya nexweÒîyan e yan jî tiÒt û mirovê bi wê nexweÒîyê ketîye.
nalîn, dilîn
Nimûne: zerikî, efnikî, virikî, kufikî, kamikî, kasikî
-în (III) : Ji navdêran navdêreke nû çêdike.
-il : Navê cihekî nîÒan dide.
Nimûne: berfîn, tirÒîn, rojîn
Nimûne: paÒil, pêÒil, zengil, xwazil (xwazî), paxil
-în (IV) : Ev paÒgir ji hokerekê hokereke nû çêdike.
-inc : sarinc, gazinc
Nimûne: pêÒîn, paÒîn, dawîn, jêrîn, jorîn, navîn, -incî : navincî
-îne : Ji navdêran navdêreke nû çêdike.
-ing / -ng / -wing : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
Nimûne: çarîne, yekîne, pêÒîne
Nimûne: rojing, aring, soring, xweying, poÒîng, rêwing / rêwingî, birang, çîyang
-înî (I) : Ji çi yan jî ji çi madenê çêbûna tiÒtekî nîÒan dide.
-king : Pirtikeke cotpiçûkkirinê ye, tiÒtan du caran li ser hev piçûk dike. Ev pirtik
Nimûne: darînî, zîvînî, zêrînî
jî her ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
-înî /-yînî : Ev paÒgir ji navdêrekê navdêrên nû yên abstrakt çêdike.
Nimûne: biraking, xweyking, dayking
Nimûne: kurdînî, pîrînî, dêyînî, bavînî, hevalînî, dostînî, bengînî, mêrînî,
kurînî, keçînî, bûkînî, lawînî
-ino / -no / -nino : Ji bo forma bangkirina zayenda hem mê û hem jî nêr ya piranîyê
-înok : Ev paÒgir maneya ”kesê ku bi wî karî radibe, wî karî dike” dide peyva nû.
Nimûne: xapînok, çivînok
Nimûne: xortino! (xortno), keçino! (keçno), kurino! (kurno), gundîno! -îÒ / -iÒ : Ev paÒgir ji navdêran navdêreke nû çêdike û maneya ”karê ku tête kirin”
dide peyva nû.
-istan / -stan (I) : Bi maneya cih, dever û Òûn e.
Nimûne: bexÒîÒ, spariÒ
Nimûne: goristan, gulistan, bostan (bustan, bîstan), mûristan, daristan, çolistan,
qûmistan, Òaristan / Òehristan
-îtî /-yîtî : Ev paÒgir ji navdêrekê navdêrên nû yên abstrakt çêdike.
-istan (II) : Bi maneya welat e.
Nimûne: kerîtî, bavîtî, gundîtî, mîrîtî, dêyîtî, seyîtî
Nimûne: Kurdistan, Afxanistan, Bulxaristan, Gurcistan
-îtik : bangerîtik
-istan (III) : Bi maneya dem û zeman e.
-îyan : Ji rengdêrekê navdêreke nû, ku di maneya cih û deverê de ye dide peyvê.
Nimûne: germistan (havîn), zivistan,
Nimûne: germîyan
-iÒk / -îÒk/ -oÒk : germiÒk, hevrîÒk, kurîÒk, nermoÒk
-jen (I): Ji lêkera ”jenîn, jendin”ê ya bi maneya lêdanê de ye. Wek paÒgir maneya
”kesê yan jî tiÒtê ku karê lêdana wî tiÒtî dike” dide peyva nû.
-î/-yî (I): Ev paÒgira mensûbbûn û girêdana bi kom, eÒîr, gel, netewe, ziman,
zarava, devok, dîn yan jî mezhebekî nîÒan dide. Nimûne: kevanjen, avjen, bajen, agirjen, livajen, libûjen, kemanjen
Nimûne: samî, arî (aryanî), ertoÒî, botî, milî, kurdî, erebî, almanî, kurmancî, lurî,
-jen (II): Ji lêkera ”jenîn”ê ya bi maneya ”dîwardanîn”ê de, wek paÒgir ”kesê ku
alewî, êzîdî, behayî, îslamî, henifî, Òafi’î, caferî, isma’îlî, evangalî, lûterî
-î/-yî (II): Mensûbbûn û girêdana bi cih, dever, herêm, gund, bajar û welatekî
Nimûne: dîwarjen
-jimêr : PaÒgira ji lêkera ”hejmartin”ê ye û maneya ”kesê / tiÒtê ku bi karê
-kuj : PaÒgira ji lêkera ”kuÒtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kuÒtinê
Nimûne: demjimêr (alava ku demê dihejmêre, kronomêtre) Nimûne: mêrkuj, spîkuj, mêÒkuj, agirkuj, destkuj, bikuj, xwekuj,
karwankuj
-k (I) : Pirtika ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînnîÒandanê ye.
-kut : PaÒgira ji lêkera ”kutan / qutan”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
Nimûne:qûtîk, pîrk, nêrîk, kanîk, çêlîk, kurîk, cênîk, cêwîk, sêwîk, kevçîk,
cok /cihok,
Nimûne: mîrkut /mêkut /mîkut, dankut, sîrkut, bakut, darkut, bankut
-k (II) : Pirtika ji bo navên tiÒt, hacet û alavan e.
-ko : Ev paÒgir carina ji bo xweÒikkirinê û carina jî ji bo piçûkxistina kesan ya di
Nimûne:daralînk, cerîfk, bermalk, binmilk
dema rewÒa gazîkirinê de tête bi kar anîn.
-ka : qestîka, qazîka, zûka, xwezîka, hêdîka, dizîka
Nimûne: Hemedko, Cemîlko, Resûlko, muxtarko, malxirabko, rebenko
-kanî / -(i)kantî : Bi alîkarîya vê paÒgirê ji navdêrekê peyveke nû ku êdî hoker e,
-kok (I) : Ev paÒgir ji bo piçûkxistin û sivikahîpêkirinê ye.
çêdibe û maneya “bi awayê. , bi tehrê.” dide peyvê. Nimûne: jinkok, mêrkok
Nimûne: keçkanî / keçkantî / keçikantî, lawkanî / lawkantî / lawikantî,
jinkanî / jinkantî / jinikantî, mêrkanî / mêrkantî / mêrikantî-ke : binke
-kok (II) : Ev paÒgir ji bo piçûkkirina ji ber xweÒik û narînbûnê ye. Ji rengdêr yan
jî navdêran rengdêrek tête çêkirin.
-kî (I): Maneya ”wek, mîna, fena, Òitî, Òubhê” dide peyvê û wê dike hoker.
Nimûne: fedîkok, xweÒkok, keçkok, reÒkok
Nimûne: filehkî (filekî), kurdkî, kurmanckî, almankî, ecemkî, erebkî,
mirtibkî, gundîkî, bajarîkî, axakî, mêrankî, nivîskî, devkî, qeÒmerkî, serserkî,
-kokî : Ji rengdêran rengdêreke nû tête çêkirin.
qeÒmerkî, hêkkî
Nimûne: kevinkokî, pembekokî, reÒkokî, zerkokî, Òînkokî,
-kî (II): Hokera dem û zemanan çêdike û maneya ”di dema (wexta). de” dide
peyvê.
-kolî : Ji lêkera “kolîn, kolandin”ê ye û paÒgira didwan “î” lê hatîye zêde kirin û
maneya “kesê bi karê kolandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: nîvrokî, êvarkî, ‘esirkî
Nimûne: pêkolî (pîkolî)
-kar : Ji gotina kar e û vê xeysetê dide maneya peyvê.
-lok : Ev paÒgira han heye ku ji lêkera “(dev) lê kirin”ê kurt bûbe.
Nimûne: cotkar, xwendekar, koÒkar, xebatkar, sextekar, hîlekar, xizmetkar,
gunehkar, minêkar, alîkar / arîkar, zîyankar, rîyakar, nîvekar, sitemkar, zulmkar,
Nimûne: devlok
derewkar
-mal : PaÒgira ji lêkera ”malîn / maliÒtin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê
-karî : Ev paÒgir ji navdêran navdêreke nû ya abstrakt diafirîne.
Nimûne: destkarî
Nimûne: destmal, pêÒtemal / pêÒmal
-keft : PaÒgira ji lêkera ”ketin / keftin”ê ye û maneya kesê / tiÒtê ku bi karê keftinê
-man / -iman: Bi maneya ”cih” e. Di zimanê pehlewî de bi maneya ”xanî, sera” de
radibe dide peyvê. Lêkera “ketin”ê di devokên wek behdînî û hinekên botî de ne wek “ketin” lê wek awayê xwe yê kevn “keftin” tête gotin. Nimûne: nîÒtiman, xaniman
Nimûne: destkeft
-mend : PaÒgirek e ku di maneya ”heyî, heye, xwedî” de ye. Tête dawîya navdêran.
-ker : Ev paÒgir awayekî din ya paÒgira “kar” e. Her bi maneya “kesê / tiÒtê ku bi
Nimûne: dewle(t)mend, hunermend, bawermend, aqilmend (eqilmend),
Òêwirmend, karmend
Nimûne: zîvker, karker, zêrker, xebatker, hesinker
-mêj / -mij : PaÒgira ji lêkera ”mêtin, mêhtin / miÒtin”ê ye û maneya ”kesê / tiÒtê
-kil : PaÒgira ji lêkera ”kilîn, (kilandin, kil kirin)”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi
ku bi karê mêtinê radibe” dide peyvê.
karê kilandinê radibe” dide peyvê.
Nimûne: xwînmêj (xwînmij), Òîrmêj (Òîrmij), marmêj (marmij)
Nimûne: dewkil
-nak : PaÒgirek e ku maneya “bi, tijî, tijî bi, bi . dagirtî” dide peyvê.
-kir : PaÒgira ji lêkera “kirin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kilandinê
radibe” dide peyvê.
Nimûne: xemnak, xeternak, derdnak, tirsnak
Nimûne: destkir, malkir, karkir, Òuxulkir
-nas (I) : PaÒgira ji lêkera ”nasîn”ê ya bergindî “’ilm, zanist, zanîn”ê ye. Gava ku
tête dawîya navdêran maneya “kesê ku bi wê zanistê mijûl dibe” dide peyvê.
-kirr : PaÒgira ji lêkera ”kirîn”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kirînê radibe”
dide peyvê.
Nimûne: zimannas, stêrnas, dîroknas, rojhilatnas, aborînas
Nimûne: bikirr
-nas (II) : PaÒgira ji lêkera ”nasîn, (nas kirin)”ê ye û maneya “kesê ku bi karê
naskirinê radibe” dide peyvê.
-kêÒ (I): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin (kaÒ kirin)”a barekî ye û maneya “kesê
ku bi wî kar û pêÒeyî radibe” dide peyvê.
Nimûne: xwedênas, kêmnas, çavnas, rênas
Nimûne: avkêÒ, barkêÒ, kêlindîkêÒ (= tirpankêÒ)
-nasî : Ev paÒgira hevedudanî ye û ji paÒgirên "-nas" û "-î"yê pêk hatîye. Wek di
paÒgira "-î"yê de jî hatîye behs kirin, bi alîkarîya vê navdêrên abstrakt têne çêkirin.
-kêÒ (II): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin”a tiÒtekî bi dûman e û maneya “kesê
Ji ber ku paÒgira "nasî" xwedî taybetmendîya bi navkirina zanistan e, ango navê
/ tiÒtê ku bi karê kiÒandinê radibe” dide peyvê.
'ilm û zanistekê bi me dide zanîn, çêtir e ku ev bi tena serê xwe li vir cih bigire. Bivî awayî em bizanibin ku ev paÒgir ji bo çêkirina navên zanistan e. Nimûne: afyonkêÒ, cigarekêÒ, qelûnkêÒ, tiryakkêÒ, hewakêÒ / bakêÒ,
mîxkêÒ
Nimûne: zimannasî, stêrnasî, dîroknasî, civatnasî, rojhilatnasî
-kêÒ (III): PaÒgira ji lêkera ”kêÒan / kiÒandin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku ji alîyê
-nêr : PaÒgira ji lêkera "nihêrîn / nêrîn"ê ye û maneya "kesê / tiÒtê ku bi karê
manewî ve xwe dide ber wî karî” dide peyvê.
nihêrînê radibe" dide peyvê.
Nimûne: cefakêÒ, serkêÒ, zîyankêÒ, zehmetkêÒ, ÒûrkêÒ, dilkêÒ, balkêÒ
Nimûne: nexweÒnêr, çavnêr (çavnihêr), zaroknêr
-kêÒ (IV) : PaÒgira ji lêkera ” kêÒan / kiÒandin”ê ya ji bo wezinandinê ye û maneya
-niÒîn : PaÒgira ji lêkera "niÒtin, niÒîn"ê ye û maneya "cihê ku ew kes lê rûniÒtîye"
Nimûne: takêÒ
Nimûne: kurdniÒîn, mîrniÒîn, ÒahniÒîn
-koj : PaÒgira ji lêkera ”kotin”ê ye û maneya “kesê / tiÒtê ku bi karê kotinê radibe”
-nivîs : PaÒgira ji lêkera "nivîsîn / nivîsandin"ê ye û maneya "kesê / tiÒtê ku bi
karê nivîsînê radibe" dide peyvê.
Nimûne: hestîkoj
Nimûne: destnivîs, xweÒnivîs, rastnivîs, çîroknivîs, sernivîs, reÒnivîs.
KURMANCÎ
INSTITUT KURDE DE PARIS
106, rue La Fayette, 75010 Paris - France, Tel. : 00 33 (0)1 48 24 64 64 Supplément du Bulletin de liaison et d’information Directeur de la publication : ReÒo ZÎLAN, Réalisation : S. ILITCH & M. HASSAN

Source: http://www.kurd.eu/publications/kurmanci/telechargement/ku37.pdf